Zonnecrème is essentieel om huidkanker te voorkomen. Toch leven er steeds meer vragen rond de veiligheid van bepaalde zonnefilters. Zo heerst er op social media al even een #anti-sunscreen trend.
Dr S. Bracke: “Ik zie veel goedbedoelde berichten over het belang van smeren die stellen dat álle zonnecrèmes veilig zijn. Maar als arts en wetenschapper moet ik zeggen; zo simpel is het niet. Sommige filters zijn wél controversieel en dat moeten we eerlijk benoemen. Daarom leg ik graag uit waar die bezorgdheid vandaan komt maar ook waarom niet-smeren geen optie is.”
📈 Waarom is smeren zo belangrijk?
Over één ding is geen discussie: de zon veroorzaakt huidkanker.
UV-straling is verantwoordelijk voor 65% van melanomen en 90% van niet-melanoom huidkankers. UV-straling is een bewezen kankerverwekker (klasse 1 volgens de WHO, net zoals tabak en asbest). Minstens 1 op de 5 mensen krijgt huidkanker in zijn of haar leven.
Één zonnebrand op kinderleeftijd verdubbelt het risico op huidkanker op volwassen leeftijd.
Bovendien is UV de grootste oorzaak van vroegtijdige huidveroudering: rimpels, pigmentvlekken en verlies van elasticiteit zijn vaak het gevolg van zonschade.
Dagelijks insmeren met een goede zonnecrème verlaagt het risico op huidkanker significant en beschermt je huid tegen veroudering.
❌ Zijn alle filters onschuldig?
Niet helemaal. Sommige chemische filters liggen onder vuur omdat ze:
- Systemisch worden opgenomen: studies tonen aan dat bepaalde filters na aanbrengen teruggevonden worden in bloed, urine én moedermelk.
- Schadelijke effecten vertonen in diermodellen: zoals DNA-schade (mutageen), verhoogd kankerrisico (carcinogeen) en verstoring van de hormoonbalans (endocrien effect).
- Milieuschade veroorzaken, onder andere aan koraalriffen.
Hoewel ze wettelijk nog zijn toegelaten, is het wetenschappelijke en maatschappelijke debat volop gaande. Sommige stoffen zijn al verboden of sterk gereguleerd:
PABA is al jarenlang verboden in Europa. Homosalate mag sinds 2025 niet meer in nieuwe zonneproducten verwerkt worden, vanwege zijn hormoonverstorende werking in experimentele studies. Deze kennis was al langer voorhanden maar de firma’s kregen nog de kans hun stock op te gebruiken tem 2025…
🛑 Grote kans dat er in de komende jaren nog filters worden herbekeken of verboden.
Hoewel deze onderstaande filters wettelijk zijn toegelaten, kiezen steeds meer mensen bewust voor veiliger alternatieven. Onderstaande filters hebben bewezen systemische opname:
Ethylhexyl Methoxycinnamate (Octinoxate)
Ethylhexyl Salicylate (Octisalate)
Benzophenone-3 (Oxybenzone)
Octocrylene
Butyl Methoxydibenzoylmethane (Avobenzone)
Terephthalylidene Dicamphor Sulfonic Acid (Mexoryl XL)
4-Methylbenzylidene Camphor
Homosalate – verboden sinds 2025 in ‘nieuwe’ zonnecremes.
⚠️ Hoe lees je een zonnecrème-etiket?
Op het etiket staat een zogenaamde INCI-lijst met alle ingrediënten. De filter Ethylhexyl Salicylate staat dus onder die naam en niet als ‘Octisalate’.
“Let op: de term ‘veilig voor kinderen’ is puur marketing! Er is geen aparte wet die bepaalt welke ingrediënten of zonnefilters mogen gebruikt worden voor kinderen. Je moet dus zelf de ingrediëntenlijst scannen!
Omwille van de controverse rond chemische zonnefilters werd al langer aangeraden om bij baby’s en kinderen onder de 3 jaar géén chemische filters te gebruiken. Als dermatoloog raad ik ook voorzichtigheid aan voor volwassenen.
📆 Wat dan wel?
Er is genoeg keuze aan producten met veilige filters! Kies voor fysische filters zoals zinkoxide — óf voor moderne chemische filters die als veilig beoordeeld zijn en géén opname in het lichaam aantonen.
Tinosorb S (Bis-Ethylhexyloxyphenol Methoxyphenyl Triazine)
Tinosorb M (Methylene Bis-Benzotriazolyl Tetramethylbutylphenol [nano])
Uvinul A Plus (Diethylamino Hydroxybenzoyl Hexyl Benzoate)
Uvinul T150 (Ethylhexyl Triazone)
📃 Samengevat:
Niet smeren is geen optie!
Sommige filters zijn controversieel
Lees de INCI-lijst en kies bewust
“Er zijn zeker onzekerheden over de effecten bij de mens van systemische opname en we kunnen dierproeven niet zomaar extrapoleren naar de mens.
Mijn visie is: waarom risico nemen als er veiligere alternatieven bestaan?
Maar… niet smeren is géén optie. En liever een zonnecrème smeren met een controversiële filter dan niet smeren!”
Gebaseerd op o.a. deze publicaties:
– Matta et al., JAMA (2020): Deze studie bevestigt dat de filters Avobenzone, Oxybenzone, Octocrylene, Homosalate, Octisalate,
Octinoxate in verschillende zonnebrandformuleringen bij normaal gebruik in significante mate in het lichaam opgenomen worden en langdurig in het bloed en de huid aanwezig blijven bij mensen. De klinische betekenis hiervan is nog onbekend.
– Schlumpf et al., Environ Health Perspect (2001): Oestrogene activiteit van benzophenone-3, octinoxate, homosalate, 4-MBC
– Schlumpf et al., Toxicology (2004): Ontwikkelingsstoornissen & thyroïd-effecten bij 4-MBC
– Knowland et al., FEBS Letters (1993): UV-geïnduceerde DNA-schade door Padimate-O (PABA-afgeleide)
– Gago-Ferrero et al., Chem. Res. Toxicol. (2021): Benzophenonvorming uit octocryleen in zonneproducten
– Balázs et al., Toxicol In Vitro (2016): DNA-breuken in humane huidfibroblasten door octocryleen
– Blüthgen et al., Sci Total Environ (2012): Schildklierverstoring bij vissen door octinoxate
– Maerkel et al., Toxicol Sci (2007): Effecten van 4-MBC op hersenontwikkeling en hormoongevoelige genen
– Hamdani et al., Toxicol Lett (2022): Octocryleen beïnvloedt vetcelontwikkeling via PPARγ (obesogene werking)
– De schadelijkheid voor het zeeleven is goed gedocumenteerd in o.a.: Downs et al., Arch Environ Contam Toxicol (2016), Danovaro et al., Environ Health Perspect (2008)
En podcast over “De keuze van zonnebrandcrème” met prof. An Goossens ( Bijscholing Dermatologen Koninklijke Belgische Vereniging voor Dermatologie en Venerologie)